Historia Szkoły

Zespół Szkół Nr 4 w Dąbrowie Narodowej jest szkołą środowiskową. Historyczny dowód środowiskowego charakteru tej szkoły znajdujemy na pożółkłych kartkach „jednodniówki”pt. „Zarys monograficzny naszej szkoły” wydanej 1 czerwca 1967 roku, w której czytamy: „Z okazji nadania Szkole Podstawowej nr 8 w Jaworznie – Dąbrowie Narodowej imienia Władysława Broniewskiego, ufundowania dla niej sztandaru, pragniemy pozostawić u wszystkich miłe wspomnienia i jeszcze bardziej związać ze szkołą tych, którzy pozostawili w niej coś z siebie, bo widząc to miejsce, wygrzebują z pamięci chwile beztroskiego baraszkowania, płatania figlów koleżankom, kolegom i nauczycielom. Chcemy byłych uczniów tej szkoły oraz pozostałych mieszkańców Dąbrowy Narodowej bliżej i mocniej związać uczuciowo ze szkołą.” Słowa spisane przez ówczesnego kierownika „ósemki” p. Mariana Smyłę prawie 35 lat temu dowodzą silnej więzi szkoły ze środowiskiem, tym bardziej, że licząca 50 stron „jednodniówka” skierowana była przede wszystkim do mieszkańców Dąbrowy Narodowej i zawierała rozdziały:
1. Wzmianka historyczna o Dąbrowie Narodowej.
2. Bogactwa naturalne i przemysłowe.
3. Organizacje społeczno – polityczne i kulturalno – oświatowe.
4. Historia szkoły w Dąbrowie Narodowej.
5. Ze wspomnień byłej uczennicy.
6. Uroczyste ślubowanie młodzieży.
7. Tekst przemówienia kierownika szkoły do młodzieży.
8. Skład Komitetu Honorowego uroczystości nadania szkole imienia.
9. Wykaz członków Komitetu Rodzicielskiego i Organizacyjnego nadania imienia szkole i ufundowanie sztandaru.
10. Wykaz imienny kierowników i nauczycieli szkoły od 1904 roku do 1967.
Komitet Redakcyjny „jednodniówki” stanowili kierownik i nauczyciele szkoły. Przybliżyli oni środowisku, w którym znajduje się szkoła, ich własną historię i uświadomili potrzebę współpracy z tą instytucją oświatową nie tylko ze względów finansowych, ale przede wszystkim emocjonalnych.
Wspomniany tekst „Zarysu monograficznego naszej szkoły” skierowany do mieszkańców osiedla Dąbrowa Narodowa spełniał różnorakie funkcje. Zainteresował mieszkańców, w przeważającej części górników bez wykształcenia lub posiadających co najwyżej świadectwo ukończenia kilku klas szkoły podstawowej, historię własnego osiedla. Podkreślał rolę szkoły jako jednej z najważniejszych instytucji w środowisku. Przede wszystkim zaś tak ukierunkował myśli i uczucia mieszkańców osiedla, że czytelnicy „jednodniówki” musieli, być może nawet nie uświadamiając sobie tego, odczuć środowiskowy charakter szkoły. Już tytuł tekstu „jednodniówki” zawierał oddziaływujący emocjonalnie na czytelnika zaimek „nasza”, natomiast kompozycja i zawartość treściowa całego tekstu pokazuje silne związki szkoły ze środowiskiem, dla którego została powołana do życia. Natomiast szkoła zadbała z kolei o interesy tegoż środowiska.
Pierwszym dokumentem potwierdzajacym istnienie w Dąbrowie Narodowej szkoły jest dekret Senatu Rządzącego Wolnego Niepodleglego i Ściśle Neutralnego MiastaKrakowa i Jego Okręgu z dnia 9 marca 1838 roku, w ktorym czytamy:
"Mocą sobie skomunikowaną przez Prezesa List p.Westenhoza, posiadacza kopalni w Dąbrowie, z Wiednia pisany, który idąc w pomoc w wybudowaniu szkółki w Dąbrowie, donosi o wydaniu przez siebie stosowanych poleceń Rządcy swemu panu Voss w Dąbrowie, o dostarczenie bezplatnego na cel powyższy kamienia piaskowego, tudzież potrzebne ilości węglakostkowego i miału do wypalenia cegły i wapna- a zarazem oznajmia, iż prócz tego 60 korcy węgla kostkowego rocznie sposobem darowizny na potrzeby nauczyciela i szkółki rzeczony raz na zawsze ofiaruje. Senat o przyjęciu przez siebie tyle korzystnej dla szkoly, o ktorej deklaracji p.Westenholz, Wydzial Spraw Wewnętrznych i Policji Komisatrza Rządowego Instytucji naukowych, Dozór Główny szkól początkowych tudzież Biuro i Rachuby zawiadamia ".
W taki sposób powstała Szkola Ludowa w Dąbrowie Narodowej ściśle związana ze swym środowiskiem, bo utrzymana wraz z jednym nauczycielem w niej uczącym z funduszy tutejszej kopalni. Do ciekawostek należy fakt, że w budżecie gminnym nie były wówczas przewidywane wydatki na szkołę, a Rada Gminna w miarę potrzeb szkóły nakładała specjalny podatek pobierany od numerów włościańskich i górniczych.
Szkoła żyła dostatnio, bo w latach 1850-1877 kopalnie węgla przeżywały w Dąbrowie Narodowej swoje świetne czasy: "Pracowało w niej 500 górników a wśród dąbrowskich gospodarzy było 65, który gospodarstwa liczyły od 4-16 mórg ziemi ".Rzec można bogate środowisko, dobrze prosperująca szkoła. W 1878r. po zamknięciu kopalni wieś podupadła, a z nią fundusze gminy. Szkoła przeżyła kryzys, o czym świadczy list:
"Rada Gminna prosi Władze Szkolne w Krakowie, by dzieci uczęszczały do szkoły w miesiącach letnich tylko w południe, bo są one potrzebne do pasania bydła i prac polowych, a ponadto proszą o nieprzysyłanie nauczycieli, by gminę i ludność odciążyć od wydatków".
Uczył więc jeden nauczyciel czekający czasami kilka miesięcy na wypłacenie poborów. Poziom nauczania obniżył się.
Taka sytuacja trwa długo, bo do1913 roku. Wtedy cesarz austriacki Franciszek Józef z okazji szczęśliwych wydarzeń w rodzine cesarskiej przekazuje subwencje na budowę galicyjskich szkół. Wśród nich również szkoła w Dąbrowie otrzymuje fundusze na budowę nowego obiektu szkolnego.
Budynek ten znajduje się w Dąbrowie Narodowej przy ulicy Długiej 16. Od 1989 roku przestał być siedzibą Szkoły Podstawowej nr 8, natomiast mieści Wspólnotę Chrześcijańską "Betlejem". W czasie wykonywania prac remontowych zachowano piękną oryginalną architekturę budynku.
Działalność nowej szkoły, którą oddano do użytku 1 IX 1913 r., wspierali rodzice ponad 300 uczniów, a w latach następnych włączyły się środowiskowe organizacje: Ochotnicza Straż Pożarna, Towarzystwo Szkół Ludowych, Liga Kobiet.
Okres bezrobocia przed II wojną światową przyhamował nieco pracę oświatową, ale sprzyjał z kolei rozwojowi działalności środowiskowych organizacji politycznych i społecznych, lewicowych i prawicowych np.PPS, OMTUR, w których uczestniczyli najbardziej świadomi politycznie mieszkańcy Dąbrowy Narodowej, wśród nich również nauczyciele.
W czasie II wojny światowej szkoła funkcjonowała od 1 pażdziernika 1939r. Kadra, którą zatrudnili Niemcy, była polska. Uczono bez podręczników pisania, czytania, liczenia. Ponadto nauczyciele z dziećmi na polecenie Niemców zbierali i suszyli zioła, pęłli grządki ogródków uprawianych przez okupanta, sadzili wzdłuż szosy brzozy i sosny. Od 1 lutego 1943r. kierownikiem szkoły był skoligacony z Niemcami Otto Herold.
Nauczyciele ukrywali dużą absencję młodzieży szkolnej i prowadzili fałszywe statystyki, aby nie doszło do wywiezienia starszej młodzieży na roboty do Niemiec.
&nbsp&nbsp&nbsp&nbspPo wyzwoleniu Jaworzna w styczniu 1945 r. mieszkańcy Dąbrowy Narodowej wyłonili Komitet Rodzicielski i zorganizowali zbiórkę pieniedzy na potrzeby szkoły, którą tuż przed wycofaniem się z niszczyły stacjonujące w niej przez pewien czas wojska niemieckie. We własnym zakresie zrobiono ławki z poniemieckich desek, przywieziono węgiel, pobliska elektrownia podarowała cement, siatkę ogrodzeniową, oliwę podłogową i rozpoczęła się spontaniczna prawdziwie społeczna praca bez szumnych zobowiązań i deklaracji. Szkoła w krótkim czasie rozpoczęła swoją działalność.
Oprócz codziennych zajęć szkolnych przygotowywano przedstawienia, akademie, zabawy i festyny dla mieszkańców oraz włączano uczniów do prac społeczno-użytecznych na rzecz szkoły i środowiska. W ten sposób rozumiano wychowanie przez pracę.
Do dzisiaj z sentymentem starsi mieszkańcy osiedla wspominają, jak kierownik szkoły rozstawił uczniów klas od III do VII w luźnym dwukilometrowym szeregu na odcinku od szkoły do tzw. Upadowej w "Danuta" i w niecałe przedpołudnie uczniowie ci przenieśli metodą " podaj dalej " 17. 000 szt. cegieł. Dziadkowie i babcie obecnie chodzących do "ósemki" dzieci wspominają, że nie rozumieli, ale czuli, iż to, co robią, robią dla siebie, dla swojej szkoły.
Zapał i entuzjazm kierownika i nauczycieli udzielał się uczniom, a ten z kolei podnosił preztiż szkoły, która zdobywała coraz większy szacunek u mieszkańców Dąbrowy Narodowej, którzy podejmowali co jakiś czas nowe zobowiązania na rzecz szkoły. Wśród nich znalazły się m.in. pomoc w pokryciu dachu eternitem, dobudowanie sali gimnastycznej, zagospodarowanie ogrodu szkolnego, zorganizowanie Spółdzielni Uczniowskiej itp.
Największym i zrealizowanym z sukcesem przedsięwzięciem było dobudowanie w pobliżu szkoły pawilonu z czterema salami lekcyjnymi, biblioteką, kancelarią, pokojem nauczycielskim, szatnią i WC oraz nieustanne czynienie zabiegów o wybudowanie nowocześnie wyposażonej szkoły, która bez problemów pomieściłaby ponad 500 chdzących wówczas w Dąbrowie Narodowej do szkoły uczniów. Nikt nie wyobrażał sobie, że ta dzielnica może nie mieć szkoły. Jak oczywista była rola parafii Matki Boskiej Anielskiej, Ochotniczej Straży Pożarnej i Spółdzielni Kółek Rolniczych tak nieodzowne według mieszkańców Dąbrowy Narodowej było stworzenie swoim dzieciom miejsca do nauki na miarę XX wieku.
Nowy budynek Szkoły Podstawowej nr 8 został oddany do użytku 01.09.1989 roku. Ścisły związek tej szkoły ze środowiskiem potwierdza fakt, że została zbudowana z inicjatywy Społecznego Komitetu Budowy Szkoły powołanego przez mieszkańców Dąbrowy Narodowej. Doprowadzili oni do umieszczenia budowy szkoły w planie rozwoju placówek oświatowo-wychowawczych w województwie krakowskim w latach 1975-1976. Zmiana granic administracyjnych województw i przeniesienie Jaworzna do województwa katowickiego unicestwiła plany. Starania działaczy środowiskowych nie ustawały mimo wielu niesprzyjających okoliczności i zakończyły się w myśl zasady "chcieć to móc" sukcesem. W kwietniu 1981 roku kuratorium Oświaty i Wychowania w Katowicach zdecydowało o umieszczeniu w planach budowę szkoły z określeniem terminu realizacji na rok 1983.
Inwestycja "szła" po przysłowiowej grudzie. Gdyby nie zaangażowanie aktywistów osiedla, być może szkoły nadal by nie było, a z pewnością zostałaby pozbawiona wielu korzystnych rozwiązań.
Dzisiaj dzieci i młodzież uczą się w przestronnych salach 4-kondygnacyjnego budynku ustyułowanego z dala od węzłów komunikacyjnych, co sprzyja bezpieczństwu uczniów. Dzięki współpracy nauczycieli z rodzicami szkołę wyposażono w 1997 roku w nowoczesną na te czasy sale informatyczną z siecią jedenastu komputerów podłączonych do internetu. Salę przygotowali rodzice, komputery zakupił sponsor. Bez inicjatywy środowiska, dzieci tej szkoły z pewnościa nie miałyby lekcji informatyki do czasu realizacji programu ministerstwa dotyczacego nauki w zreformowanej szkole.
Kolejną inicjatywą środowiska, a przede wszystkim radnych Dąbrowy Narodowej była gazyfikacja szkoły i podłączenie jej do miejskiej kanalizacji.
Tak wiec prężnie działające środowisko przyczyniło sie do zorganizowania nowoczesnej pod każdym względem placówki oświatowej na terenie, która doskonale funkcjonuje do dziś. Losy dzieci i młodzieży tego osiedla nigby nie były obojętne mieszkańcom Dąbrowy Narodowej, toteż zawsze byli oni częstymi gośćmi zarządu miasta i ochoczo zapraszali przedstawicieli władz do siebie. Nowym celem od 1998 roku stało sie utworzenie w obrębie budynku miejsca dla funkcjonującego oddzielnie gimnazjum. Nie zrażały mieszkańców zmiany personalne związane z wyborami ani przenoszenie terminów podjęcia konkretnych decyzji.
Cierpliwość, konsekwencja, a przede wszystkim świadomość współodpowiedzialności za losy własnego środowiska, którego nieodłącznym elementem jest szkoła, sprawiły, że 1 września 2001 roku otwarto w tym budynku samodzielnie funkcjonujące Gimnazjum nr 9.
I oto nadal jesteśmy naocznymi świadkami rodzącej się rzeczywistości oświatowej, bowiem 1 września 2004 połączono SP8 i G9 w Zespół Szkół nr 4 na mocy Uchwały Rady Miasta XXIV/275/2004 z dnia 27 maja 2004.
W osiedlu Dąbrowa Narodowa jedynym ośrodkiem kulturotwórczym i oświatowym jest obecnie Zespół Szkół nr 4 funkcjonujący w obrębie jednego budynku architektonicznego dla potrzeb dwóch szkół.
Dzieci klasy I-III i IV-VI zapraszają swoich rodziców i mieszkańców osiedla na urozystości rodzinne: Dnia Mamy, Dnia Babci, Dnia Ojca, Dnia Dziadka. Z kolei młodzież gimnazjalna organizuje spektakle teatralne np.: Misterium Bożonarodzeniowe, Obchody Dnia Ziemi, Piknik Europejski z udziałem z zaproszonych przedstawicieli firm.wybory.
To tu przyjeżdżają ze swoimi ofertami kulturalnymi menadżerowie zespołów teatralnych, muzycznych, wydawnic. W prezentowanych przez gości z zewnątrz imprezach kulturalnych obok uczniów uczestniczą ich rodzice, mieszkańcy osiedla.
Szkoła jest pierwszym miejscem, w którym przekazuje się bezpośrednio mieszkańcom lub pośrednio, (przez dzieci i młodzież) różne informacje dotyczące szeroko pojętego życia osiedla np.: zakaz wiosennego wypalania traw, zagrożenia wścieklizną, obecnie sposób zachowania w przypadku kontaktu z przesyłką niewiadomego pochodzenia. Przykłady można by mnożyć. To tutaj również młodzież nie tylko zdobywa wiedzę, ale rozwija swe talenty i zainteresowania np.: w zajęciach pozalekcyjnych.
Szkoła żyje życiem środowiska. Współpraca z Ochotniczą Strażą Pożarną zaowocowała zorganizowanem przed kilku laty tzw. Drużyny Młodzików, nauczyciele i uczniowie pomogli w organizacji obchodów 100 rocznicy założenia w Dąbrowie Narodowej OSP, z kolei młodzież często gości w świetlicy środowiskowej strażaków, nie tylko w roku szkolnym, ale też w okresie ferii i wakacji, gdy to świetlica środowiskowa "klub Strażak" przy OSP przygotowuje oferty zajęć w ramach akcji " Zima w mieście " lub " Lato w mieście ".
Nie ma przesady w stwierdzeniu, że życie kultralne i intelektualne osiedla tworzy szkoła. Dbają o nie nauczyciele, bo takie jest zapotrzebowanie środowiska, a z kolei mieszkańcy nie kryją swych oczekiwań w tym zakresie kierowanych wobec tych, którym powierzają kształcenie swych dzieci.
oprac. mgr Dorota Dubiel